شب یلدا و آداب و رسوم استان های مختلف ایران

مجله اینترنتی دلخوشی: شب یلدا یا شب چله آخرین شب از ماه آذر، که بلندترین شب سال نیز هست هر ساله در میان ایرانیان جشن گرفته می شود و از جایگاه خاصی در میان مناسبت های ایرانی برخوردار است. جشن شب یلدا قدمتی بیش از هشت هزار سال دارد. در این شب مردمان گرد هم جمع می آیند و به شادی می گذرانند و مردم هر خطه از ایران، آداب خاصی را در این شب اجرا می کنند. در فرهنگ ایرانیان شب یلدا را اهریمن و تاریکی می دانستند که سرانجام با پایان شب یلدا، روشنی بر تیرگی پیروز می شود و به همین خاطر روز پس از این شب را روز زایش مهر یا ولادت خورشید می دانند. در اینجا شما را با خلاصه ای از آداب و رسوم مردم استان های مختلف کشور ایران در شب یلدا آشنا می کنیم.

آداب شب یلدا در استان های ایران:

شب یلدای تهران

در تهران قدیم، در شب یلدا، مردمان در منزل بزرگترهای فامیل دور هم جمع می شدند و بر گرد کرسی ها می نشستند و به شب زنده داری و شادی می گذراندند. همچنین در این شب از میوه هایی چون خربزه، هندوانه و انار تناول می کردند و خوراکی هایی چون میوه های خشک که به آن “آخشیج” به معنی “تضادها” نیز می گفتند، می خوردند. در تهران قدیم روز بعد از یلدا از اهمیت خاصی برخوردار بوده به طوری که جزو تعطیلات عمومی محسوب می شده و مردم سعی می کردند که کار خطایی از آنها سر نزند. از رسومات شب یلدا، فال حافظ، قصه خوانی و گرفتن فال گردو توسط بزرگان فامیل برای دختران دم بخت بوده است.

شب یلدای گیلان

در گیلان اعضای خانواده در منزل بزرگ فامیل دور هم جمع می شوند و شب چله را جشن می گیرند. در برخی نقاط گیلان معتقدند که در شب چله، در یک زمان خاص، تمام آبهای دنیا یخ می بندد و برخی معتقدند که درختان سرشان را پایین می آورند که اگر در آن زمان هر کس هر نیتی بکند برآورده خواهد شد.

میوه ها و خوراکی هایی که گیلانی ها در شب یلدا می خورند عبارتند از: هندوانه، پرتقال، لیمو، انار، خوج (یک نوع گلابی محلی)، ازگیل، آب ازگیل یا آب کونوس، شیرینی، برشته برنج (برنجک)، کدو پخته، نخود برشته، حلوا، خورشت تره و غیره است. که معتقدند هرکس در شب یلدا هندوانه بخورد در تابستان تشنه نشده و در زمستان سرما را احساس نمی کند. همچنین معتقدند همۀ میوه های شب یلدا باید تا آخر خورده شده و چیزی برای فردای آن روز که فصل زمستان شروع می شود باقی نماند.

همچنین گیلانی ها رسوماتی چون فال هندوانه برای جوانان دم بخت، فال “شم شمی” و بردن “شب چله ای” برای نوعروسان را در شب یلدا اجرا می کنند.

شب یلدای کرمان

کرمانی ها در شب یلدا دور هم گرد می آیند و سفره ای از جنس پته بر روی قالی کرمان پهن کرده و دورتادور پذیرایی پشتی های پته دوزی شده می چینند و بر آن تکیه می زنند. خوراکی هایی که در شب یلدا بر سر سفرۀ کرمانی ها می توان دید عبارتند از: کلمپه، کماچ یا کماج، قوتو و آش اوماچو و میوه ها و تنقلاتی مثل پسته، هندوانه راه راه، انار دانه سیاه، قهوۀ قوتو و غیره.

از رسومات کرمانی ها در شب یلدا می توان از “چهار بیتو خوانی”، شاهنامه خوانی، فال حافظ، فال نخود، پختن آش “اوماچو” و شب زنده داری تا صبح، نام برد.

همچنین مردم کرمان بر اساس افسانه ای قدیمی معتقدند که در این شب مردی ثروتمند به نام قارون با لباس مبدل هیزم شکن ها به درب خانه افراد نیکوکار آمده و تکه ای هیزم به آنها می دهد که فردای آن روز تبدیل به طلا می شود.

شب یلدای یزد

از آنجایی که شهر یزد یکی از مراکز اصلی زرتشتی نشین در کشور ایران است، آیین شب یلدا در این شهر پررنگ تر بوده و با شور و جدیت بیشتری برگزار می شود. در استان یزد، در شب یلدا، می توان به مراسمی چون حافظ خوانی، چهاربیتو خوانی، خواندن اشعار سعدی، تفال به حافظ و خواندن اشعار شاعران معروف ایرانی و همچنین مطرح کردن چیستان (معما) از طرف بزرگترها اشاره کرد.

در شب یلدا، پخت آش رشته و آش شولی، بردن هدیه برای نوعروسان (خُنچه بَرون) و عیدی دادن به کوچکترها، از رسومات یزدیان در این شب است.

از خوراکی های اصلی این شب بر سر سفرۀ یزدی ها می توان به آجیل، شیرینی و هندوانه اشاره کرد. به طوری که معتقدند خوردن هندوانه، باعث می شود که از گرمای تابستان اذیت نشوند و از گزند حشرات موذی در امان باشند.

همچنین یزدی ها نیز همچون کرمانی ها به آمدن قارون هیزم شکن بر درب خانۀ مردم نیکوکار معتقدند.

شب یلدای همدان

در استان همدان به دلیل سرمای زیاد در زمستان، نه فقط در شب یلدا بلکه از اوایل آذرماه، مردم برخی نقاط علاوه بر بخاری، اقدام به کرسی گذاشتن در منزل خود می کردند که به آن رسم “کرسی گذاران” می گفتند. در شب کرسی گذاران، اعضای خانواده پلو می خوردند و بر روی کرسی کشمش یا مویز قرار می دادند تا مهمانانی که برای گفتن شادباش به منزل آنها می آیند با آن پذیرایی شوند. همچنین هرساله، به هنگام برداشتن کرسی، خاکستر آن را تا سال بعد نگه می داشتند و این کار را خوش یمن می دانستند.

در همدان، “اهمن و بهمن” نماد سرما هستند و بر اساس افسانه ای اهمن و بهمن پسران ننه سرما و “آفتاب به هود” دختر ننه سرماست. که اهمن و بهمن به سر کوهی می روند و برنمی گردند و سپس دختر ننه سرما به دنبال آنها می رود اما او هم باز نمی گردد. سپس ننه سرما به سر کوه می رود و جارویش را آتش می زند و به دور سر خود می گرداند و فریاد می زند: “کو اهمنم؟ کو بهمنم؟ دنیا رو آتیش می زنم!” بعد جاروی خود را پرتاب می کند. اگر جارو به درون آب بیفتد آن سال باران فراوان می بارد. اگر جارو به جایی خشک بیفتد آن سال خشکسالی می شود.

همچنین همدانی ها همانند بسیاری نقاط ایران به چله کوچیکه و چله بزرگه اعتقاد دارند که مدت چله بزرگ ۴۰ روز و مدت چله کوچک ۲۰ روز است. و چهار روز اول از چلۀ کوچک و چهار روز آخر چلۀ بزرگ را “چارچار” می گویند.

از مراسم مهم شب یلدا در این شب جمع شدن در خانۀ بزرگ فامیل و رسم پختن “شام محبت” است. که از یک هفته قبل از رسیدن شب یلدا، بزرگان فامیل برای برگزاری آن تدارک می بینند.  البته در شب یلدا، شام محبت که کله پاچه است، توسط بزرگ فامیل برای خانواده هایی طبخ می شده که بین آنها کدورت وجود داشته، که شام را در منزل بزرگ فامیل می خوردند و بین آنها آشتی برقرار می کردند و بقیۀ اعضای فامیل، در زمانی دیرتر و بعد از شام به منزل بزرگ فامیل می رفتند و همگی با هم شب یلدا را جشن می گرفتند.

از رسوم قدیمی در شب یلدا در شهر همدان می توان از شاهنامه خوانی، قصه گویی، متل گویی و بازی “مهره ریزان” که به نوعی تفال بر اشعار بوستان است، نام برد.

از خوراکی های مخصوص شب یلدا در همدان می توان به: هندوانه، انار، مویز، شاهدانه، انجیر خشک، گردو، گز، بادام، نخود، گندم، تخمه خربزه و هندوانه بوداده، کشمش سبز، انگوربند، گندم برشته و توت خشک اشاره کرد.

شب یلدای البرز

استان البرز که شامل منطقۀ طالقان و روستای محور کرج-چالوس نیز هست، خاستگاه آداب و رسوم خاص و زیبایی است که بخشی از آنها مربوط به شب یلدا هستند. در البرز نیز در شب یلدا اعضای فامیل در منزل بزرگان فامیل جمع می شوند. از آداب و رسوم شب یلدا در استان البرز می توان به درجی سران و شال اندازی، رفتن دختران دم بخت به “تعبیرخانه”، بازی هایی چون انگشتربازی و گدره بازی، خواندن اشعار محلی همراه با نواختن نی، خواندن دعا و قرآن بردور کرسی و دعا برای خوب بودن محصول سال بعد، اشاره کرد.

در آیین شال اندازی که پس از غروب آفتاب و روشن شدن چراغ ها اجرا میشود، جوانان آن منطقه، کیسه ای را به انتهای شالی پشمی بسته و آن را از “درجی” که به سوراخ روی بام گفته می شود، به داخل خانۀ دیگران می فرستند. صاحبخانه درون کیسه مقداری تنقلات خوراکی قرار داده و با تکان دادن شال، جوانان متوجه شده و آن را بالا می کشند و خوراکی ها را بین خود تقسیم می کنند.

همچنین جوانانی که خواستگار دختری هستند، به پشت بام منزل دختر رفته و شال پشمی که به آن هدیۀ خود را بسته اند، به خانۀ دختر می اندازند. اعضای خانواده به محض متوجه شدن، از خانه بیرون می روند تا پسر و دختر با هم صحبت کنند. وقتی بازگشتند، اگر با ازدواج موافق باشند، هدیه ای با ارزش برای پسر در شال می گذارند و اگر موافق نباشند یک هدیۀ بی ارزش مثل لنگه کفش کهنه در آن می اندازند و پسر از ارزش هدیه متوجه می شود که باید به خواستگاری بیاید یا برود.

خوراکی هایی که در این منطقه در شب یلدا خورده می شود عبارتند از: زالزالک، کدو پخته، انگور خشک شده، گردو، هندوانه، سنجد و گندم برشته.

شب یلدای لرستان

در لرستان نیز آداب و رسوم خوب و شیرینی در میان مردمان خونگرم این دیار در شب چله که به آن “شوچله” می گویند، برگزار می شود که از آیین ها می توان به “چارشودُرکُنی”، “کاسم سا”، فال “چهل سرود” برای جوانان، شاهنامه خوانی، قصه خوانی از روی کتاب های “فلک ناز” و “حملۀ حیدری”، امیرارسلان خوانی و همچنین سرگرمی هایی چون “زوروصافونه” اشاره کرد.

بر اساس رسم چارشودرکنی یا “شال دُرکُنی” که شبیه شال اندازی است، پسر بچه ها بر روی پشت بام مردم می روند و با خواندن اشعار محلی “امشو اول قهاره خیر دِ هونت بواره، نون و پنیر زو شیره کیخا هونت نمیره” شال می اندازند و تنقلات خوراکی جمع می کنند و آنها را بین خانواده های کم بضاعت تقسیم می کنند.

همچنین در رسم “کاسم سا” که بیشتر در قدیم برگزار می شده، همۀ خانواده ها که عمدتا توان مالی مشابهی داشتند، کاسه و سفرۀ خود را یکی می کردند و هر کس هرچه داشت برسر یک سفره به اشتراک می گذاشت و همگی با هم شب یلدا را جشن می گرفتند. امروزه به دلیل اینکه خانه ها مثل قدیم به صورت اتاق اتاق نیست و از هم مستقل است، چنین رسمی کمرنگ شده است. اگر چه می توان همین کار را در بین اعضای فامیل اجرا کرد.

خوراکی های مصرفی شب یلدا در لرستان عبارتند از: بوقلمون به عنوان شام، کشمش، گندم شیر، گردو، قلنگ (نوعی پستۀ وحشی محلی)، بادام، انار و گندم برشته.

شب یلدای ایلام

در ایلام، در شب یلدا، مردمان از دیرباز برای دور کردن تاریکی و ترس دور همدیگر جمع می شدند و شب را به صبح می رساندند و با طلوع خورشید به رختخواب می رفتند و می خوابیدند.

در ایلام نیز رسومی در این شب اجرا می شوند که برخی به فراموشی سپرده شده اند. رسوماتی چون: “شلی ملی”، فال حافظ، آینده گویی با شکستن گردو، قصه گویی، پختن شیرینی خانگی، هدیه دادن به تازه عروسان و تازه دامادها و بازی هایی چون “پرقوچ” (یا همان گل یا پوچ) در شب یلدا در ایلام جایگاه خاصی دارند.

رسم “شلی ملی” که تقریبا به فراموشی سپرده شده و بیشتر در شهرستان های شیروان و ایوان مرسوم بوده است، به این گونه بوده که تعدادی از پسران جوان و نوجوان دور هم جمع می شدند، هرکدام یک چوب دستی بر می داشتند و به در منزل اهالی محله یا روستا می رفتند. افراد جلوتر که سردسته بودند، چوب های خود را به در یا سیاه چادر می کوبیدند و این عبارات را می گفتند: “شلی ملی” یعنی “هرگز نمی روم تا چیزی ندهی”. بقیۀ افراد دسته یا تعدادی از آنها هم می گفتند: “خال دقولی” به معنی “نشانه ای روی پایش”، به این روش خوراکی و تنقلات می خواستند و صاحبخانه که کم بضاعت و فقیر نبود به آنها خرما، آرد و گاهی هم پول می دادند و آنها نیز در تشکر می گفتند: ” أُسا خُویُو چکًوُ شِی، خُودا کُورد نًه کُوشِی” که به معنی استاد (خداوند) خودش با چکشش، خدا پسرت را نکشد و سپس به در خانۀ دیگری می رفتند. اگر صاحبخانه چیزی نمی داد می گفتند: خدا پسرت را بکشد و اگر صاحبخانه پسر نداشت، مرد آن خانه را مورد لعن و نفرین قرار داده، با چوبدستی ها چند ضربۀ محکم بر در خانه یا سیاه چادر می کوبیدند و می رفتند. حتی ممکن بود پسر همان خانواده در بین دسته بود ولی جرات نداشت با اعضای دسته مخالفت کند و می بایست همراهی می کرد! در نهایت نیز خوراکی ها را بین خود تقسیم می کردند و آرد را می فروختند و با پولش مواد خوراکی خریده و بین خود تقسیم می کردند.

از خوراکی هایی که ایلامی ها در شب یلدا مصرف می کنند می توان به : هندوانه، لبو و شلغم پخته، انواع آجیل، خشکبار، انار، گنمه شیره (گندم برشته شده با شیر)، کله کنجی، بژی برساق، حلوای بگل و غیره اشاره کرد.

شب یلدای خوزستان

در خوزستان، در شب یلدا، فرزندان و نوه ها در منزل پدربزرگ ها و مادربزرگ ها گرد هم جمع می آیند و به شادی گذرانده و تا صبح چله نشینی می کنند. دلیل این چله نشینی انتظار برای ملاقات قارون افسانه ای است که قرار است بیاید و مزد نیکوکاریشان را بدهد.

از رسومات مهم این استان در شب یلدا عبارت است از: تفال به حافظ، چله نشینی، حافظ خوانی، شاهنامه خوانی، خاطره گویی، شعر خوانی، لطیفه گویی و شکستن فندق است.

از خوراکی های مهم در استان خوزستان در درجۀ اول هندوانه است که خرید و فروش آن نزدیک شب یلدا بسیار رونق دارد. از خوراکی های دیگر عبارتند از: لبو، آش، خربزه، خرما، شیرینی، انار و آجیل.

شب یلدای سمنان

شب یلدا یا شب چله در سمنان آداب و رسوم متنوعی دارد که از مهمترین آنها می توان به تفال به حافظ، شاهنامه خوانی، خواندن اشعار و ترانه های محلی همراه با نواختن نی، چله نشینی، چله کُشی (قربانی کردن گوسفند و قرمه کردن آن و نگهداری در شکنبه گوسفند)، دعا برای برآورده شدن حاجت ها و عاقبت به خیری، تعریف کردن سرگذشت بزرگان طایفه و مطرح کردن نکات پندآموز و وساطت ریش سفیدان برای رفع کدورت بین اعضای فامیل اشاره کرد.

در استان سمنان، شب یلدا اسامی گوناگونی دارد به طوری که در نواحی کویرنشین با نام “یلدان یلدان” و در برخی نقاط مانند دامغان، به آن “شب الله” می گویند. به طوری که کویرنشینان در شب یلدا با خواندن اشعاری چون :” شب یلدا درازه وای بر من/ پری در خواب نازه وای برمن/ تو بیدارش نکن مرغ سحر خیز/ عزیزم جان گذاره وای بر من ” شب یلدای خود را به صبح پیوند می زنند.

غذاهایی که زنان سمنانی در شب یلدا می پزند عبارتند از: سبزی پلو با ماهی، ته چین اسفناج و خورشت فسنجان و شیرینی های خانگی آنها عبارتند از : پشت و پشمک.

در مورد خوراکی های شب یلدا در استان سمنان می توان گفت در برخی از نقاط سمنان معتقدند که بهتر است در این شب چهل نوع میوه خورده شود ولی مهمترین آنها هندوانه است که باید حتما خورده شود. همچنین در این شب خوراکی هایی مثل: انجیر خشک، انگور، توت خشک، برگه زردآلو، مویز، سنجد، هستۀ زردآلو، بادام، تخمه هندوانه، تخمه کدو، کشمش، کنوکُنجی (شاهدانه)، لبو پخته، حوای کنجد، حلوای سیاه، حلوای آریشه، شلغم پخته، هندوانه، خربزه، انار،سیب، به و انواع شیرینی مورد استفاده قرار می گیرد که هر یک نماد برکت و سلامت و شادمانی هستند همچنین در صورت باریدن برف در شب یلدا، مردم این خطه، برف و شیره درست کرده و میل می کنند.

از بازی ها و سرگرمی های سمنانی ها در شب یلدا می توان به گل یا پوچ و نخود بازی اشاره کرد.

شب یلدای زنجان

مردم زنجان این شب را به زبان خود “چله گجسی” می نامند و مراسم این شب از دیرباز دارای اهمیت ویژه ای برای زنجانی هاست.

از رسومات مردم زنجان در این شب می توان به گذاشتن کرسی (و درست کردن سوختی به نام کوندالا توسط زنان خانواده)، بردن “خونچه” (خوانچه یا خونچا) برای نوعروسان اشاره کرد که در عصر روز سی ام آذرماه انجام می شود. همچنین در این شب قصه گویی، بریدن هندوانه شب یلدا (چله قارپیزی) توسط ریش سفید فامیل و گفتن عبارت: ” قادا بلامیزی بو گئجه کسدخ” (امروز، بلاهای خود را بریدیم)، خوردن هویج زرد (که با مالیدن آن به گلیم های روی کرسی آن را تمیز کرده و می خوردند) از رسومات مهم شب چله در میان مردم استان زنجان است.

از خوراکی های مهم شب یلدا می توان به : برگه زردآلو، سنجد، تخمه، گردو، پشمک، بادام، قیسی، لبو، هندوانه، خربزه، انگور خشک یا انگور آویزان (آسما اوزوم)، کشمش، خرما اشاره کرد که در سال های اخیر با برگزاری تجملاتی مراسم شب یلدا در بسیاری از خانواده ها خوراکی هایی چون مغز پسته، موز، پرتقال، مغز بادام، نارنگی و غیره نیز به آنها اضافه شده است.

شب یلدای هرمزگان

در هرمزگان در شب یلدا افراد فامیل دور هم جمع شده و با نواختن سازهای بادی، تا صبح به جشن و پایکوبی می پردازند. در پایان مراسم شب یلدا، بزرگان فامیل برای افراد کوچکتر دعا می کنند و برای آنها عاقبت به خیری را طلب می کنند.

همچنین در شب یلدا، زنان با پختن غذاهای سنتی از قبیل: سوراغ، قلیه ماهی، هواری ماهی، مهیاوه و نان رگاگ مقدمات پذیرایی از افراد فامیل را مهیا می کنند.

خوراکی هایی که مردم خوب هرمزگان در این شب میل می کنند عبارتند از: انار، سیب، خرمالو، هندوانه که بصورت مدور بریده شده، انواع آجیل و خشکبار و شیرینی های محلی.

شب یلدای کرمانشاه

مردم کرمانشاه در شب یلدا در منزل بزرگان فامیل، پدربزرگ ها و مادربزرگ ها جمع شده و تا صبح در زیر کرسی ها بیدار مانده و تا صبح روز تولد خورشید شب زنده داری می کنند.

مردم این خطه نیز در شب یلدا آداب و رسوم غنی مربوط به خود را دارند که می توان از گرفتن فال حافظ، قصه گویی و روایت قصه های مبتنی بر عشق جاودان از قبیل “شیرین و فرهاد”، “حسین کرد شبستری”، “رستم و سهراب” و خواندن اشعار شاعر نامی کرمانشاه با نام “شامی کرمانشاهی”، یاد کرد.

از خوراکی های معروف شب یلدا در استان کرمانشاه می توان به: شیرینی های سنتی مثل شیرینی برنجی، شیرینی پنجره ای و کاک، سیب، انار، لیموشیرین، آجیل مشکل گشا، راحت الحقوم، هندوانه و غیره اشاره کرد.

از سرگرمی های مخصوص این شب در کرمانشاه می توان به بازی گل یا پوچ، خاطره گویی و لطیفه گویی اشاره کرد. همچنین گرفتن فال حافظ در شب یلدا در استان کرمانشاه از رسوم مهم است که بر طبق آن مردم و مخصوصا دختران دم بخت، با گرفتن فال از بخت خود خبر گرفته و توصیه های حافظ را راهنمای راه خود در زندگی قرار می دهند.

شب یلدای قم

شب یلدا در شهر قم نیز مراسم و آداب خاص خود را دارد. برگزاری مراسم شب یلدا در میان روستاییان قم همچنان به قوت خود باقی است و در میان شهری ها اگرچه کمرنگ تر شده ولی همچنان پابرجاست. در این شب مردم قم دورهمی هایی را برگزار کرده و به گفتگو می گذرانند.

از سنت های مهم شهر قم در شب یلدا که برخی از آنها به دست فراموشی سپرده شده می توان به شال انداختن توسط کودکان و قاشق زنی بر درب خانه ها، گرفتن فال حافظ، روایت کردن داستان ها و افسانه های محلی و کهن، بردن هدیه توسط خانواده عروس و داماد برای نوعروسان و تازه دامادها اشاره کرد.

همچنین در این شب خوراکی های مختلفی در شهر قم مورد استفاده قرار می گیرد که می توان به میوه های فصلی مثل انار، سیب، هندوانه و تنقلاتی چون گندم برشته، کنجد، کشمش، سوهان، شاهدانه، فندق، سوهان، گردو و پشمک اشاره کرد.

شب یلدای بوشهر

شب یلدا در استان بوشهر نیز مراسمی شبیه به رسومات شهرهای دیگر ایران دارد. بطوری که در این شب مردم در منزل بزرگان فامیل جمع شده، و پیران فامیل به قصه خوانی و شعرخوانی می پردازند.

همچنین مردم بوشهر در این شب از تنقلاتی مانند انار، هندوانه، سیب، شیرینی های محلی و آجیل میل کرده و این شب را تا صبح به شادمانی می گذرانند.

شب یلدای سیستان و بلوچستان

 در شب یلدا مردم در سیستان و بلوچستان رسم زیبای صلۀ ارحام را به جای آورده و به منزل بزرگان رفته و پای صحبت های آنان می نشینند و از پند و اندرزهای آنان در زندگی خود بهره می برند.

مردم سیستان و بلوچستان نیز همانند برخی شهرها به چله کوچک که ان را “چله خرد” و چله بزرگ سرما که آن را “چله کلو” می نامند، معتقد بوده و به اعتقاد آنها چلۀ خرد و چلۀ کلو از اول دی ماه شروع شده و تا دهم بهمن ماه ادامه دارد.

در این شب مردمان منطقۀ سیستان و بلوچستان دورهم گرد آمده و بزرگ فامیل به نوبت پس از نیت کردن برای آنها فال حافظ می گیرد.

از خوراکی های شب یلدا در این منطقه عبارتند از: هندوانۀ سیستانی، انار سیستانی، خربزۀ محلی به نام چَولی، پودر شیرینک (ترکیب تخمۀ هندوانه با گندم نیمکوب که با گوشت جوشیده و خشک شده)، پودر ستّو (ترکیب پودر جو آبدار بوداده شده با شکر و نبات آسیاب شده)، دوشو یا دوشاب (ترکیب خرما و روغن زرد حیوانی که در مشک برای شب یلدا نگهداری می شده)، تخمۀ هندوانه، تخمۀ خربزه، عنّاب، حلوا، پسته، گندم برشته، خرمالندو، طیفی، کماچ، قلیفی و تَجگی.

شب یلدای قزوین

شب یلدا در استان قزوین نیز مانند شهرهای دیگر رسم و رسومات خاصی دارد. از آنجا که مردم قزوین بسیار اهل صلۀ ارحام، شب نشینی و مهمانی دادن هستند، مراسم شب یلدا را نیز با قوت تمام برگزار می کنند. در این شب مردم قزوین به دیدار بزرگترهای فامیل (اغلب پدربزرگ ها و مادربزرگ ها و یا پدر و مادرها) می روند و دور هم گرد آمده و تا پاسی از شب به شادی و گفتگو می پردازند.

در شهر قزوین مردم در شب یلدا، رسم و رسوماتی از قبیل تفال به حافظ، شعرخوانی، لطیفه گویی، کرسی گذاری، روایت قصه های مخصوص شب یلدا از جمله ننه سرما، بردن هدیه برای نوعروسان (“یلدایی” یا “خونچه چله” شامل: هفت نوع میوه، طلا، پارچه، قرآن، کتاب حافظ، کیف و کفش و لباس زمستانی و غیره)، کمک به نیازمندان و تهیۀ میوه و خوراکی شب یلدا برای خانواده های نیازمند نام برد.

از خوراکی هایی که در شب یلدا در قزوین به مصرف می رسند می توان به انواع میوه های خشک (که در قزوین به “شب چره” معروف هستند)، هندوانه، خرمالو، باقالی پخته، لبو پخته، انار دون شده، پرتقال، سیب، نارنگی، تخمه آفتابگردان، تخمه کدو، تخمۀ هندوانۀ شریف آباد، نخودچی، کشمش، آجیل، گردو، لواشک، برگه زردآلو، برگۀ قیسی، انجیر خشک، مویز، شیرینی های سنتی مثل پادرازی، نان برنجی، نان قندی، نان نخودی، نان قاق، باقلوای معروف قزوین (باقلوا لوزی و باقلوا گُل) و همچنین غذای سنتی “قیمه نثار” به عنوان شام شب یلدا اشاره کرد.

همچنین در شهر قزوین، قدیمی ها معتقدند که در شب یلدا اگر ننه سرما لحاف خود را بتکاند و پنبه های آن را بیرون بریزد، در این شب برف می بارد، اگر ننه سرما گریه کند، در این شب باران می بارد و اگر گردنبند مروارید ننه سرما پاره شود، در شب یلدا تگرگ خواهد بارید.

شب یلدای اصفهان

در استان اصفهان مردم در منزل بزرگترهای فامیل به شب نشینی در شب یلدا می پردازند و این شب را دور هم به صبح می رسانند. در اصفهان با توجه به اعتقاد به چلۀ کوچک و چلۀ بزرگ، دو شب به عنوان شب چله در نظر گرفته شده است. در برخی شهرها به شب چله، “چلّه زری” و در برخی شهرها “عمو چلّه” می گویند و برای این شب مونث و مذکر بودن قائل می شوند.

در استان اصفهان رسم و رسوماتی چون اعتقاد به چلۀ کوچک و بزرگ و برگزاری دو شب به عنوان شب چله، حافظ خوانی، فال حافظ، شاهنامه خوانی، روایت داستان، خاطره گویی، جمع شدن دور کرسی، بردن خوانچه به خانۀ نوعروسان و غیره در شب یلدا برقرار است.

خوراکی های شب یلدا در استان اصفهان عبارتند از: جوزقند، برگۀ گلابی، برگۀ زردآلو، قیسی، کشمش، خرما، بادام، انجیر خشک، آجیل مخصوص شب یلدا، گردو و میوه هایی چون، گلابی انباری، انار، هندوانه و سیب.

در شهر اصفهان غذای مرسوم شب یلدا همانند بسیاری از شهرها، پلو ماهی است اما ممکن است غذاهای محلی مانند: گندی، کوفته، چرب و شیرین، دلمه و … به عنوان غذای شب یلدا پخته و مصرف شود.

شب یلدای اردبیل

مردم اردبیل فصل زمستان را به سه دوره تقسیم بندی می کنند و آنها را چله بزرگ (بویوک چیلّه)، چله کوچک (کیچیک چیلّه) و سی روز آخر زمستان را ماه عید (بایرام آیی) می نامند.

از آنجایی که دورۀ چلۀ کوچک بسیار سرد و طاقت فرساست، مردم اردبیل، به رسم گذشتگان خود، چلۀ کوچک را قسم می دهند که به آنها زیاد سخت نگیرد.

مردم اردبیل برای شب چله (چیله گئجه سی)، رسم و رسوماتی از قبیل جمع شدن دور کرسی، فال حافظ، درست کردن قووتو یا قوت ( ترکیب گندم برشته، شکرو آرد نخودچی ) ، بردن خونچه یا خونچا برای نوعروس ها یا دختران تازه نامزد کرده (چیله خونچه یا چیله لیک) دارند.

از خوراکی های اصلی شب یلدا در این استان می توان به هندوانه، انواع آجیل، انواع مرکبات، گندم برشته (قورقا)، انار، کشمش،بادام، گردو و سنجد اشاره کرد.

شب یلدای کهکیلویه و بویر احمد

مردم کهکیلویه و بویر احمد در شب یلدا رسم و رسومات زیبایی دارند که نشان دهندۀ فرهنگ غنی این خطّه از ایران است. در شب یلدا مردم این استان همانند شهرهای دیگر در منزل بزرگترها گرد هم جمع می شوند و از حضور افراد پیر فامیل فیض می برند بطوریکه پیرترین فرد حاضر در جمع شروع به “متیل خوانی” می کنند. “متیل” عبارت است از داستان یا افسانۀ طولانی که توسط فرد روایتگر حفظ شده است.

همچنین پختن آش دووا (آش دوغ محلی) و شیربرنج به منظور داشتن سالی پربرف و باران، یکی از رسم و رسومات مردم این استان است.

همچنین مردم این استان، در شب یلدا، غذاهای محلی از قبیل شله بادام، آش کارده و شله ماش می پزند و طبق رسم زیبایی به نام “کاسه بهره” از غذای پخته شده برای همسایه های فقیر خود غذا می برند.

شب یلدای گلستان

در شب یلدا در استان گلستان همانند بسیاری از شهرهای ایران، اعضای فامیل دور هم جمع می شوند و شب نشینی می کنند.

در استان گلستان رسوماتی چون جمع شدن دور کرسی و نقل اندازی (روایت داستان و مثل گویی) اجرا می شود.

از خوراکی های مخصوص شب یلدا در استان گلستان می توان به شیرینی های محلی از قبیل مَت و کَسمَک و میوه های محلی و جنگلی مانند: ازگیل (کونوس) و مرکبات محلی مانند پرتقال، لیمو شیرین، نارنگی و لیک اشاره کرد.

شب یلدای مازندران

در استان مازندران مردم بسیار به برگزاری مراسم شب نشینی شب چله پایبند هستند و به این شب، “چله شو” یا “چله شِی” می گویند. در این شب زنان با سلیقۀ مازندرانی بر روی یک میز، بساط شب چله را پهن می کنند که به آن “میزد” می گویند که ولیمه ای غیر نوشیدنی مانند حلوا،  نان، گوشت و شیرینی بوده است. همچنین مازندرانی ها گذاردن سبزه و گل را بر روی سفرۀ شب چله خوش یمن می دانند.

در این شب رسم و رسومات متنوعی در استان مازندران وجود دارد که می توان به خانه تکانی، شب نشینی، خوردن پلو برای شام و اعتقاد به خوش یمن بودن آن، بیدار ماندن تا صبح برای زیاد شدن برکت زندگی، کرسی گذاردن، خوردن ماست و هندوانه، خواندن قرآن و فاتحه، پخت شیرینی های محلی، بردن خرجی و تیکه ای برای نوعروسان، عیدی دادن به کوچکترها، گذاشتن قول و قرار عروسی و دلجویی از خانواده های عزادار، آوردن برۀ نوزاد سفید رنگ به خانه برای افزایش برکت و شادی و پوشاندن صورت توسط دختران مجرد و رفتن بر در هفت خانه و دریافت چیزی برای باز شدن بخت اشاره کرد.

غذاهای محلی استان مازندران که در شب چله طبخ می شود عبارتند از: پلو با گوشت خروس، بوقلمون، غاز، اردک، ماهی سفید شکم پر (تودلی یا گرده بیج)، سبزی پلو با سبزی محلی، کوکو سبزی، بورانی اسفناج، مرغ و غیره.

از خوراکی های مورد استفاده در استان مازندران در شب چله می توان به هندوانه، ماست، ازگیل (کندس)، انار، شیرینی سنتی “پشت زیک” (سوهان کنجدی)، گندم برشته، تخمه های هندوانه و کدو بوداده، کدو حلوایی پخته و تزیین شده با عسل و دارچین، انواع آجیل و میوه های خشک شده اشاره کرد.

همچنین مازندرانی ها در شب چله سرگرمی هایی از قبیل مچ اندازی، کشتی گرفتن، فال حافظ، خواندن آوازهای قدیمی مازنی و خواندن منظومه های طبری و امیری را برای خود تدارک می بینند.

شب یلدای مرکزی

در استان مرکزی در شب یلدا به احترام بزرگان فامیل، هر خانواده با یک سینی از تنقلات به منزل بزرگان فامیل رفته و شب یلدا را با آنها سپری می کند.

در استان مرکزی رسم و رسومات خوب زیادی در شب یلدا وجود دارد. در این شب رسوماتی چون بردن هدیه و پیشکشی برای نوعروسان از طرف خانوادۀ داماد، قربانی کردن گوسفند پروار شده در بهار و تابستان (اتلیک) برای شام شب یلدا، گرفتن فال حافظ و فال کوزه برای دخترن دم بخت، شکستن تخم مرغ برای دور کردن چشم بد، خوردن هویج زرد، خوردن کدو حلوایی به عنوان دسر، دعای شکر و خوردن هفت نوع تنقلات، قصه گویی، نواخوانی زنان سالخورده، شاهنامه خوانی، روایت قصه های انبیاء اشاره کرد.

غذاها و نوشیدنی های خاص مردم استان مرکزی در شب یلدا عبارتند از: شامی با نام “اتلیک شامو” که از گوسفند ذبح شده تهیه می شود (معمولا جغول بغول یا کله پاچه)، شربت شیره انگور (ترشی شربت)، هویج زرد، کدو حلوایی پخته شده.

خوراکی های مورد استفاده در شب یلدا در استان مرکزی عبارتند از: کشمش، انار، هندوانه، گردو، باسلوق انار، خرما، نخودچی، تخمه، انگور، خرمالو، سیب، خربزه و میوه های خشک اشاره کرد.

برخی سرگرمی های مردم مرکزی در شب یلدا عبارتند از: بازی های گروهی محلی، قصه گویی و مخصوصا مشاعره که یکی از سرگرمی های اصلی مردم این استان در شب یلدا است.

شب یلدای چهار محال و بختیاری

در استان چهار محال و بختیاری از آنجایی که اقوام مختلفی از قبیل: بختیاری، تُرک، عرب، فارس، کرُد، بلوچ، شمالی و ترک قشقایی زندگی می کنند، در شب یلدا آداب و رسوم مختلفی وجود دارد اما همگی برخی آداب و رسوم و اعتقادات مشترکی دارند که به آنها می پردازیم.

مردم استان چهار محال و بختیاری به دلیل کوهستانی بودن این استان و سرمای زیاد در فصل سرما، در شب یلدا همگی بر دور کرسی ها جمع می شدند که البته این رسم کمرنگ شده ولی هنوز در برخی روستاها برقرار است. همچنین یکی از رسوم مردم این استان پختن کدو حلوایی (نماد خورشید) و ریختن آن در آش کشکی است که مخصوص شب یلدا می پزند.

همچنین مردم این استان معتقدند با قرار دادن ماست، نان، پنیر، کنجد و کدو، تا شب یلدای سال بعد از این نعمت ها برخوردار خواهند بود و آن را نشانۀ افزایش برکت و رزق و روزی می دانند.

از رسوم مردم چهار محال و بختیاری در شب یلدا می توان از شاهنامه خوانی، حافظ خوانی، مثنوی خوانی و قصه گویی توسط افرادی که آن را از بَر هستند، بردن هدیۀ شب یلدا برای نوعروسان و تازه دامادها توسط خانواده های عروس و داماد، صحبت ریش سفیدان و بزرگان فامیل و دادن پند و اندرز و گرفتن فال حافظ توسط بزرگان جمع یاد کرد.

همچنین مردم استان چهار محال و بختیاری در شب یلدا خوراکی هایی چون کشمش، بادام، گردو، کدو تنبل، انار، پرتقال، نارگیل و انواع شیرینی های سنتی را مورد استفاده قرار می دهند.

شب یلدای کردستان

مردم کردستان در شب چله که در گویش محلی خود آن را “شه و چلّه” یا “شه و زمسان” می نامند آداب و رسوم خاص خود را دارند.

در این شب مردم کردستان نیز در منزل بزرگترهای فامیل جمع شده و تا پاسی از شب را با یکدیگر گذرانده و از دورهم بودن در این شب طولانی لذت می برند.

مردم کردستان در شب یلدا، به رسم و رسوماتی از قبیل: حکایت خوانی (گلستان و بوستان)، قصه گویی (مانند قصۀ خاتون زمهریر)، شاهنامه خوانی، خواندن اسکندرنامه، تفال به کتاب حافظ، رسم “کاسه هاوسا” (بردن غذای شب یلدا برای همسایگان)، تهیۀ کالک ترش (خربزۀ ترش که از چند ماه قبل از شب چله در سرکه می اندازند)، بردن خنچۀ یلدایی برای تازه عروس ها، پوشیدن لباس نو، سوزاندن عود و چیدن سفرۀ شب یلدا (که شامل مجموعه ای از غذا، میوه ها و تنقلات است)، خوردن هندوانه و خوردن کالک ترش، پایبند هستند.

در کردستان نیز از گذشته های دور در شب یلدا مردمان این منطقه کرسی می گذاردند. این رسم اگرچه در حال حاضر در بسیاری از شهرها یا به فراموشی سپرده شده یا کمرنگتر شده اما هنوز هم در برخی روستاها اجرا شده و در برخی شهرها نیز به صورت نمادین در شب یلدا انجام می شود.

در منطقۀ کردستان رسم بر این است که در شب چله، غذای محلی دلمه برگ مو را برای شام شب یلدا می پزند که ممکن است انواع دیگری از دلمه مانند دلمه گل کلم یا دلمه بادنجان و دلمه فلفل دلمه نیز در کنار آن تهیه شود. همچنین خوردن کالک ترش یا همان خربزۀ محلی ترش پس از شام از رسومی است که از دیرباز در شب یلدا در کردستان انجام شده است.

خوراکی ها و میوه های مورد استفاده در شب چلۀ کردستان عبارتند از: انگور آویزان (آنو)، هندوانه، خربزۀ ترش، به، انار، گلابی، سیب، انجیر خشک، گندم برشته، برگۀ گلابی، توت خشک، تخمه کدو بوداده و برگۀ زردآلو.

سرگرمی های مردم کردستان در شب یلدا می توان به “گوروا بازی” اشاره کرد.

شب یلدای فارس

مردم استان فارس، این شب را “شب چله” می نامند و نام فارسی آن نیز همین است و یلدا اگر چه رایج تر است ولی یک کلمۀ سُریانی است. مردم این منطقه به چلۀ بزرگ، چلۀ کوچک و در نهایت چلۀ پیرزن معتقدند که هر یک بازۀ زمانی مشخصی دارد. در شب چله، مردم استان فارس در منزل بزرگ تر های فامیل گرد هم آمده و تا پاسی از شب بیدار می مانند.

از رسم و رسومات مردم استان فارس در شب چله، می توان به پهن کردن سفرۀ شب چله، حافظ خوانی، فال حافظ، قصه گویی توسط بزرگان فامیل، دود کردن اسپند، قربانی کردن گوسفند، پختن شیرینی های محلی مثل کماچ، پختن شیربرنج و آش دوغ، درست کردن هفت تخم گیاهی، خواندن قرآن، ختم انعام، شاهنامه خوانی، ترانه خوانی، روایت داستان های عاشقانه از قبیل شیرین و فرهاد و طرح چیستان، گرفتن فال کلوک توسط خانم های فامیل، حضور در آرامگاه حافظ و تفال به کتاب دیوان حافظ و بردن هدیۀ شب چله برای تازه عروس ها اشاره کرد.

خوراکی های شب یلدا در استان فارس عبارتند از: آجیل شیرین (مخلوط مویز، نخودچی، انجیر خشک، کشمش، توت خشک، مغز گردو، قیسی، مغز بادام، شکرپنیر، برگۀ هلو، خرک، قصبک و برنجک)، ارده شیره، رنگینک، ارده خرما، سیب، هندوانه، انار، انگور، گردو، فندوق، بادام و غذاهایی مثل کلم پلو، سیر پلو و هویج پلو.

همچنین در استان فارس رسم بر این است که بر سر سفرۀ شب چله، میوه های سرخ رنگ که نماد خورشید هستند و عناصری چون آینه، چند شاخه گل نرگس، آب، گل لاله و قاب عکس تمثال حضرت علی (ع) قرار می دهند.

شب یلدای خراسان شمالی

در خراسان شمالی اقوام مختلفی از قبیل کرمانج ها، ترک ها، تات ها و ترکمن ها زندگی می کنند و به همین خاطر آداب و رسوم متنوعی در نقاط مختلف آن در شب یلدا اجرا می شود.

مردم منطقۀ خراسان شمالی به احترام بزرگترها، در شب یلدا در منزل پدربزرگ ها و مادربزرگ ها جمع شده و شب چله را می گذرانند.

در شب یلدا در خراسان شمالی رسوماتی از قبیل: تفال به دیوان حافظ، شب چراغانی (که هر یک از مهمانان به منظور رفتن به شب نشینی شب چله، با خود یک چراغ می برده است)، شاهنامه خوانی، قصه گویی، مراسم “کف زدن” (که جوانان از ریشۀ گیاه چوبک یا “بیخ” کفی درست می کردند که با شادی به سرو صورت هم می زدند و در نهایت با آن برای مهمانان شب چله تنقلاتی مشابه گز اصفهان درست می کردند)، نقالی خوانی، خواندن ترانه های عاشقانه، روایت داستان های عاشقانه، نوازندگی، قربانی کردن گوسفند و قورمه کردن گوشت آن، پختن کدو تنبل، فکاهی گویی، روشن کردن آتش و پریدن از روی آن، روشن نگاه داشتن چراغ های منزل تا صبح اول زمستان و بردن چلگی یا چله ای برای تازه عروس است.

خوراکی های شب یلدا در استان خراسان شمالی عبارتند از: خربزۀ زمستانی، هویج، زردک، گلابی زمستانی، انار، کدوتنبل، هندوانه، انگور آونگ شده (انگور آویزان)، شیرۀ انگور، حلوای قلقلی، تخمه، برف شیره (در صورت بارش برف در شب چله) و انواع شیرینی های محلی.

شب یلدای خراسان رضوی

شب یلدا در خراسان رضوی نیز همانند بسیاری از شهرها در منزل بزرگان فامیل برگزار می شود و مردم این منطقه نیز این شب را تا پاسی از شب به شب زنده داری و دورهمی گرفتن می گذرانند.

رسم و رسومات استان خراسان رضوی در شب چله بسیار شبیه به خراسان شمالی بوده و می توان به آیین های مشترک بسیاری از قبیل: بردن چله ای برای تازه عروس ها(بردن خونچه)، “مراسم کف زنی” (که بیشتر در جنوب خراسان رضوی و شهر گناباد مرسوم است)، شاهنامه خوانی، خواندن ترانه های دنباله دار محلی، نقالی خوانی، قصه گویی و غیره اشاره کرد.

شب یلدای خراسان جنوبی

شب یلدا در میان مردمان خراسان جنوبی نیز حال و هوای خاصی دارد. در این شب مردم این خطّه از ایران در منزل بزرگترها جمع شده و این شب طولانی را با اجرای مراسم مختلف که تقریبا در تمام استان های خطّۀ خراسان مرسوم است، دور هم سپری می کنند.

یکی از مراسم مهم این استان که در برخی نقاط استان های خراسان شمالی و در بخش جنوبی خراسان رضوی نیز در شب چله برگزار می شود، مراسم “کف زنی” است که طی آن جوانترهای فامیل دور هم جمع می شوند و ریشه های گیاهی به اسم چوبک یا بیخ را می جوشانند. مایع جوشاندۀ بدست آمده در ظرف های سفالی بزرگ که آنرا تغار می نامند ریخته و آنرا با تکه چوب های نازک به حدی هم می زنند که سفت می شود و به صورت یک کف سفید رنگ در می آید. هم زدن این شیره باید در هوای سرد انجام شود وگرنه کف سفیدرنگ تشکیل نمی شود. پس از اینکه کف آماده شد، جوانان برای اینکه این مراسم را برای دیگران به یک مراسم شادی بخش تبدیل کنند به شوخی کردن با یکدیگر مشغول شده و کف حاصل را که هنوز شیرین نشده است به سرو صورت هم می پاشند و باعث ایجاد خندۀ خود و مهمانان آن منزل می شوند. سپس کف مورد نظر را با استفاده از شیرۀ شکر، شیرین کرده و روی آن مغز گردو و مغز پسته می پاشند و با آن از مهمانان پذیرایی می کنند.

از مهمترین میوه هایی که در شب یلدا در این استان مورد استفاده قرار می گیرد هندوانه و گلابی محلی است.

شب یلدای آذربایجان شرقی

در استان آذربایجان شرقی، شب چلّه، شبی است که افراد فامیل به بهانۀ آن دور هم جمع شده و دیدارهای خود را تازه می کنند. در این شب که آن را به زبان ترکی “چیلّه گئجه سی” می گویند، اعضای فامیل در منزل بزرگترها جمع شده و آخرین شب از پاییز را به همراه یکدیگر سپری می کنند.

در این منطقه رسومات خاصی از گذشته برپاست که از جملۀ آنها می توان به خرید هندوانۀ شب یلدا “چیلّه قارپیزی”، بردن “خونچا” یا “خوانچه” برای دختران تازه عروس از طرف خانوادۀ داماد، بردن تحفۀ شب چلّه برای زوج هایی که اولین سال است که یلدا را در زیر یک سقف هستند از طرف خانوادۀ عروس اشاره کرد. همچنین مردم این منطقه به چلّۀ کوچک و چلّۀ بزرگ معتقدند و زنان آذربایجان در بازۀ زمانی بین چلۀ کوچک و چلۀ بزرگ، خانه تکانی انجام نمی دهند چرا که معتقدند در این صورت، چله آنها را نفرین کرده و برای آنها بدبختی به همراه می آورد.

در شب یلدا بزرگان هر خانواده به نقل حکایت ها، بایاتی خوانی، روایت داستان های حماسی ملی (مانند اصلی و کرم) برای دیگر اعضای خانواده می پردازند. همچنین بریدن هندوانۀ شب یلدا توسط بزرگ ترین فرد فامیل انجام می شود و به هنگام بریدن و قاچ زدن هندوانه می گوید: “قادا بلامیزی بو گئجه کسدوخ” که به این معنا است که : امروز بلاهای خودمان را بریدیم!

زنان آذربایجان شرقی در شب چله اغلب غذاهایی مثل: برنج، کوفته، مرغ، آش شیر و خشیل می پزند.

از خوراکی های مورد استفاده مردم آذربایجان شرقی در شب یلدا می توان به هندوانه (اصلی ترین خوراکی شب یلدا)، هویج، حلوای گردو، لبو، آجیل، قاورقا (گندم برشته و شاهدانه)، انار، بادام، انگور، سنجد اشاره کرد.

شب یلدای آذربایجان غربی

در استان آذربایجان غربی از گذشته های دور سنن و رسوم فراوانی در شب یلدا اجرا می شده که برخی از آنها اگرچه امروز کمرنگتر شده ولی هنوز در برخی نقاط اجرا شده و یا از آن ها یاد می شود.

مردم این خطّه از کشور، در شب یلدا در منزل بزرگترهای فامیل جمع شده و شب یلدا را جشن می گیرند. در این شب دختران تازه نامزد شده در منزل پدر و مادر خود هستند تا اینکه خانوادۀ داماد برای آنها هدیۀ شب چله “چیلّه پایی” می برند و به این طریق برای بردن عروس خود در شب یلدا به خانۀ داماد اجازه می گیرند. این هدیه اغلب شامل یک دست لباس، یک قطعه طلا، شیرینی و تنقلات شب یلداست.

همچنین مردم آذربایجان غربی، در گذشته در شب یلدا جشنی به نام “جشن خدر نبی” (قورتولوش بایرامی به معنی جشن نجات) داشتند که بر طبق آن جوانان مجرد و دم بخت هر روستا، از در خانه های اهالی، مقداری حبوبات شامل: گندم، نخود، ذرت، تخمه خربزه و تخمه هندوانه فراهم کرده، پخته و خشک می کردند سپس آن را با نمک در هاون کوبیده و با آن یک پودر مقوی به نام “قوّت” تهیه می کردند. سپس هر کدام از آنها به مقدار هفت ناخن از قوت را در زیر زبان خود قرار داده و می خوابید و خواب هایی که می دید و بزرگترهای روستا خواب های دیده شده را تعبیر می کردند. دختران دم بخت نیز با همین حبوبات، آش پخته و نذری می دادند تا بختشان باز شود.

غذاهای محلی مخصوص شب یلدا در استان آذربایجان غربی از گذشته شامل کوفته و خشیل بوده است. همچنین برای این شب در این منطقه حلواهای مخصوصی از قبیل “داش حالوا” و حلوای هویج و گردو پخته می شود و طرفداران زیادی در سراسر کشور دارد و خرید و فروش آن قبل از شب یلدا رونق بسیاری دارد.

همچنین قصه خوانی و متل خوانی توسط ریش سفیدان فامیل در شب یلدا از رسوم زیبای این شب در استان آذربایجان غربی است که در حال فراموش شدن است.

اختصاصی مجله اینترنتی دلخوشی